Örselenme ve Travmatik Olaylara Bağlı Bozukluklar

Örselenme ve travmatik olaylara bağlı bozukluklar başlığı altında hem çeşitli travmatik olayların hem örselenme gibi durumların neden olabileceği ruhsal bozukluklardan bahsedeceğiz. Diğer yandan bu yazımız içerisinde konuyla direkt ilişkili olan akut stres durumundan da bahsetmek istiyoruz.

Travmatik (başka bir deyişle örseleyici) bir durum veya yaşantı ile karşılaşılmasının hemen ardından başlayan, minimum 1 ay kadar süren, travmatik olayı kişinin kendi zihninde sürekli tekrar yaşaması, bu noktada duygudurumunda önemli olumsuz değişimler meydana gelmesi, travmayı hatırlatan bazı ögelerden kaçınma ve aynı zamanda uyarılmışlık durumu ile karakterize olan ruhsal bir hastalıktır. Ruhsal travma ise kişiyi aşırı derecede korkutan, kişide çaresizlik hissi uyandıran olağandışı veya beklenmedik bazı olayların neden olduğu etkilerdir.

Travmaya Bağlı Stres Bozukluklarında En Çok Görülen Belirtiler

Travmaya bağlı stres bozukluklarında en çok görülen belirtiler, kabuslar görülmesi, uykusuzluk hali, olaya ilişkin hatıraların rahatsız edecek şekilde sık biçimde hatırlanması, devamlı olayın yeniden yaşanacağı korkusu ve bu yüzden endişe hali, çabuk öfkelenme, kolay irkilme, geleceğe dair plan kuramama, kişilere yabancılaşma-anlaşılmama hissi, olayı hatırlatan hallerde huzursuzluk duyma ve bu durumlardan da uzaklaşıp kaçınma gibi belirtilerdir.

Bu belirtilerin görülmesi halinde bu hastalığın tanısı konulabilir ve bu gibi durumlarda tedavi görülmesi gerekli ve şarttır. Bu, en çok da önce kişinin kendi sonra da yakın çevresinin yaşam kalitesinin yükseltilebilmesi açısından elzemdir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Hastalığı ve Tedavisi

Travma sonrası stres bozukluğu hastalığı ve tedavisi konusunda öncelikle bu hastalığın, kişilerde uzun seneler boyunca devam edebilen bir hastalık olduğunu söylemekte fayda var. Bu kişilerin yaşamlarının her alanında bu hastalık, ciddi bazı zorluklara neden olabileceği için mutlaka tedavi görmesi gerekir. Psikolojik açıdan uygulanan tedaviler içerisinde en etkili olan tedavi şekli ise bilişsel davranışçı terapi yöntemidir. Bu terapi yönteminde bu tip kişilerin yaşadığı belirtilerinin sürmesi-devam etmesine sebep olan sahte-gerçekçi olmayan fikirlerinin sağlıklı düşünceler ile yer değiştirmesi hedeflenir.

Akut Stres Bozukluğu

Akut stres bozukluğu, travmatik, yani örseleyici anlamda bir yaşantı veya olayla karşılaşılmasının ardından hemen sonrasında başlayan bir hastalıktır. Bu rahatsızlık, ortalama 3 gün ila 1 ay süre arasında değişir ve devam eder. Söz konusu başa gelen travmatik durumu, kişinin beyninde sürekli tekrar yaşaması, bu yüzden duygudurumunda negatif değişimler meydana gelmesi, kişinin de bu travmayı çağrıştıran şeylerden devamlı kaçınması ile gözlemlenen bir hastalıktır. Ayrıca bu nedenlerden dolayı kişide bir uyarılmışlık durumu ile karakterize olan ruhsal bir rahatsızlığın yaşandığını söylemek mümkündür.

Örselenme Sonrası Stres Bozukluğu

Örselenme sonrası stres bozukluğu hastalığı bazı belirtilerin oluşmasına zemin hazırlar. Bu ruhsal bozukluğu şu şekilde tanımlayabiliriz: Travmatik/örseleyici olan bir durumla karşılaşma sonrasında bu travmatik olayı hatırlatacak olan uyarıcılardan kaçınılması, bu olayın tekrarından korkulması, artmış bir uyarılmış hali belirtileri ile meydana gelen ağır bir ruhsal bozukluktur. Söz konusu travmatik olaylara ise şu örnekler verilebilir: İşkenceye maruz kalınması, cinsel bir saldırıya maruz kalınması, ölüm, ayrılık, araba kazası, yangın, savaş… Bütün bu durumlar, bu ruhsal bozukluğa zemin hazırlayabilecek travmatik olaylardır.

Örselenme sonrası stres bozukluğu, kişide bir yaşının ardından da başlayabilir veya herhangi bir yaştayken de oluşabilir. Belirtiler ise olayın yaşanmasını takip eden üç gün içinde de baş gösterebilir ya da aylar, yıllar sonra da ortaya çıkabilir. Söz konusu travmatik boyuttaki olayın ardından altı ay süre geçmeden önce tanı kesin olarak konulamaz. Ayrıca travma sonrası stres bozukluğu sorununun meydana gelmesinde yaşanan örseleyici/travmatik olayın şiddeti ve türü de oldukça önemli bir role sahiptir.

Örselenme Sonrası Oluşan Stres Bozukluğu Belirtileri

Örselenme sonrası stres bozukluğu belirtileri, yaşanan olayın hem türüne hem de şiddetine göre farklılık göstermektedir. Ancak genel anlamda travmatik olayı hatırlatan iç ya da dış uyarıcılar ile karşılaşıldığında oldukça yoğun bir biçimde sıkıntı, stres duyma ve fizyolojik açıdan tepki verme gibi bazı belirtilere rastlanır. Bu noktada en çok yaşanan durumlardan biri olarak örnek gösterebileceğimiz cinsel saldırı durumunda veya ağır bir travma yaşamış olanlarda rastlanan belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

  • Travmaya eşlik eden düşünce, duygu ve konuşmalardan kaçınma-uzak durma,
  • Örseleyici olaya ait sıkıntı yaşatan, o anıları hatırlatan kişilerden, yerlerden, durumlardan, nesnelerden uzak durma,
  • Çaresizlik hissetme, dehşete kapılma ya da aşırı düzeyde korku duyma,
  • Travmatik olayın önemli bir kısmını ya da yönünü hatırlayamama,
  • Önemli aktivitelere karşı hissedilen ilgi ve istekte belirgin düzeyde bir azalma,
  • İnsanlardan uzaklaşma, onlara yabancılaşma, kopma,
  • (mutluluk, sevgi vb.) Olumlu hisleri yaşayamama,
  • Geleceğe yönelik yaşama sevincini ve umudunu kaybetme,
  • Nesnelere ve inşalara karşı sözlü ya da tepkisel bazı davranışlarda bulunma, öfke-sinir patlamaları geçirme,
  • Kendine zarar verecek bazı davranışlarda bulunma,
  • Her zaman tetikte bulunma,
  • Uyku sorunları yaşama,
  • Odaklanma sorunu yaşama,
  • Travma ardından daima kendini ya da başkalarını suçlama eğilimi ve düşüncesi,
  • Yanlış inanışlar veya beklentiler peşinde olma,
  • Kendi, başka kişiler veya hayatla ilgili olarak sürekli negatif tutumlar içinde olma,
  • Abartılı şekilde irkilme tepkisi verme…